YAŞ ÇAY DA DESTEKLEME KALDIRILDI. YANSIMLAR NELER OALCAK?

Doğu Karadeniz olmak üzere çay tarımıyla geçinen binlerce üreticiyi ve sektörel yapıyı derinden sarsacak nitelikte

Son dönemde tarım politikalarında yapılan değişiklikler, Türkiye’nin önemli geçim kaynaklarından biri olan çay sektörünü doğrudan etkilemeye başladı. Özellikle, devletin üreticilere verdiği destekleme priminin kaldırılması yönündeki karar, başta Doğu Karadeniz olmak üzere çay tarımıyla geçinen binlerce üreticiyi ve sektörel yapıyı derinden sarsacak nitelikte. Bu karar, sadece üreticinin gelirinde değil; aynı zamanda fiyat istikrarında, arz-talep dengelerinde ve sektörün sürdürülebilirliğinde ciddi kırılmalara yol açabilir. Üretici Gelirlerinde Azalma ve Kırsal Yoksullaşma Riski Çay tarımında destekleme primi, özellikle küçük üreticiler için kritik bir gelir desteği niteliği taşıyordu. Primlerin kaldırılmasıyla birlikte üreticiler, yalnızca piyasa fiyatlarına bağımlı hale gelecek ve bu durum, gelir güvencesini ortadan kaldıracak. Girdi maliyetlerinin (gübre, işçilik, ilaçlama vb.) sürekli arttığı bir ortamda destekten mahrum kalan üretici, maliyetleri karşılayamaz hale gelerek tarımdan çekilme eğilimine girebilir. Bu durum, bölgede kırsal yoksullaşmayı tetikleyebilir. Fiyat Mekanizmalarında Bozulma ve Serbest Piyasa Sorunları Destekleme primlerinin kaldırılması, serbest piyasa mekanizmalarının daha baskın hale gelmesini beraberinde getirecek. Ancak Türkiye'de çay sektörü tam anlamıyla rekabetçi bir piyasa yapısına sahip değil. Bu nedenle, piyasada fiyat belirleme gücü genellikle büyük alıcıların elinde yoğunlaşıyor. Devlet müdahalesinin azalması, bu dengesiz yapının daha da belirgin hale gelmesine ve üretici aleyhine fiyatların oluşmasına neden olabilir. Ayrıca, desteklemenin ortadan kalkmasıyla birlikte referans fiyat mekanizması da zayıflayacak ve bu da kayıt dışılığın artmasına yol açabilir. Özel sektörün üreticiden düşük fiyatla alım yapması, kayıt dışı ekonomiyi büyütebilir. Sektörel Sürdürülebilirlik ve Kalite Riski Gelir güvencesi ortadan kalktıkça, üreticinin tarımdan uzaklaşması çay tarım alanlarının daralmasına neden olabilir. Genç nüfusun tarıma olan ilgisinin zaten düşük olduğu göz önüne alındığında, üretici profilinin yaşlanması ve çaylıkların bakımsız kalması gibi sorunlar sektörün uzun vadeli sürdürülebilirliğini tehdit edebilir. Buna ek olarak, düşük fiyatlar nedeniyle maliyetlerini kısmaya çalışan üreticiler, kalite düşüşüne yol açacak üretim pratiklerine yönelebilir. Bu durum, hem iç piyasada tüketici memnuniyetini azaltacak hem de Türkiye’nin ihracat potansiyelini olumsuz etkileyecektir. Çay tarımında destekleme priminin kaldırılması, kısa vadede kamu maliyesine bir rahatlama getirse de, uzun vadeli etkileri çok daha yıkıcı olabilir. Gelir güvencesinin ortadan kalkması, piyasa dengesizlikleri, kalite düşüşü ve üretimden çekilmeler gibi zincirleme sorunlar, çay sektörünü krize sürükleyebilir. Bu nedenle politika yapıcıların, destekleme mekanizmalarını tümüyle kaldırmak yerine daha etkili, hedefli ve üretimi teşvik eden yeni modeller geliştirmesi büyük önem taşımaktadır. Kooperatifçilik, üretici birliklerinin güçlendirilmesi ve fiyat istikrarını sağlayacak regülasyonlar, bu süreçte kritik rol oynayacaktır.